Terwijl sommige leerlingen opgeven wanneer de les moeilijker wordt, lijken andere leerlingen net op te leven wanneer ze met complexe leerstof geconfronteerd worden. Waarom vindt de ene leerling uitdagende leerstof boeiend, terwijl de andere afhaakt? Om dit te onderzoeken volgden we tien dagen lang 414 leerlingen uit de derde graad secundair onderwijs in Vlaanderen tijdens hun wiskundelessen. Tijdens elke les gaven de leerlingen tweemaal via een app in real-time aan  hoe moeilijk ze de les op dat moment vonden, en hoe ze zich daarbij voelden. Daarbij onderzochten we vijf aspecten van betrokkenheid: plezier, interesse, concentratie, actieve participatie en (omgekeerd) verveling.

Uit deze gegevens bleek een duidelijk patroon: gemiddeld genomen daalde het plezier, de interesse, de concentratie en de actieve participatie van leerlingen naarmate leerlingen de les moeilijker vonden. Belangrijk: ook wanneer leerlingen de lessen als te gemakkelijk ervoeren, daalde de betrokkenheid. Dit bevestigt het belang van gepaste uitdaging voor de motivatie en betrokkenheid van leerlingen.

Achter dit gemiddelde patroon vonden we echter duidelijke verschillen tussen leerlingen. De onderscheidende factor daarbij bleek een persoonlijkheidstrek van de leerlingen, die “leerhonger” wordt genoemd (in het Engels: Need for Cognition). Deze persoonlijkheidstrek capteert de mate waarin een persoon in het algemeen intellectuele uitdagingen opzoekt en ervan geniet. Het was deze leerhonger die bepaalde hoe een leerling reageerde op een moeilijke episode tijdens de wiskundeles: leerlingen met een sterke leerhonger werden dan net extra betrokken, geïnteresseerd en geconcentreerd, bleven actief deelnemen aan de les en ervoeren minder verveling. Sommige leerkrachten vermijden soms moeilijke opdrachten uit vrees dat leerlingen hierdoor ontmoedigd zouden raken. Voor leerhongerige leerlingen lijkt dit echter net averechts te werken: deze leerlingen floreren pas als het écht moeilijk wordt!

Deze bevindingen roepen de vraag op of en hoe we de leerhonger van leerlingen kunnen bevorderen. Onderzoek suggereert dat deze eigenschap zich kan ontwikkelen wanneer leerlingen herhaaldelijk ervaren dat diep nadenken zowel lonend als plezierig is. We weten echter nog weinig over hoe dit in de praktijk werkt en wat leerkrachten en ouders kunnen doen om de leerhonger van leerlingen te versterken. Daarom onderzoeken we momenteel, binnen het TH!NK-project, hoe we leerlingen kunnen helpen om cognitieve uitdaging niet als een hindernis, maar als een kans te zien.

Geschreven door Jeroen Lavrijsen, dep. Wiskunde (KU Leuven) en Expertisecentrum Talent

Verder lezen? Lavrijsen, J., Camerman, E., Kuppens, P., & Verschueren, K. (2025). Who likes the going when the going gets tough? Need for cognition moderates associations between class difficulty and students’ engagement. Journal of Educational Psychology. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/edu0000915