Leerlingen groeperen volgens hun vaardigheidsniveau (‘ability grouping’) wordt vaak verondersteld een positief effect te hebben op hun latere schools presteren. Dat is althans de overtuiging die zit achter het gebruik van klasoverschrijdende niveaugroepen, aparte klassen voor hoogbegaafde kinderen en vormen van binnenklasdifferentiatie waarbij kinderen volgens hun vaardigheidsniveau gegroepeerd worden. Maar klopt het wel dat deze onderwijspraktijken ook werkelijk samenhangen met betere prestaties bij de betrokken leerlingen?

Om deze vraag te beantwoorden, combineerden drie Amerikaanse onderzoekers de resultaten van niet minder dan 172 studies rond dit onderwerp. Op basis van hun meta-analyse kwamen ze tot de volgende conclusies:

• Kinderen binnen klassen groeperen op basis van hun mogelijkheden of prestaties (bv. in verschillende ‘sporen’) leidt minstens in beperkte mate tot betere schoolse resultaten bij de betrokken kinderen. Het positieve effect blijkt iets groter te zijn voor de zwakkere en de sterkere leerlingen dan voor de gemiddelde leerlingen.
• Kinderen binnen hetzelfde leerjaar over klassen heen groeperen (bv. in niveaugroepen per leerjaar) leidt hoogstens in beperkte mate tot betere schoolse resultaten bij de betrokken kinderen.
• Kinderen per vak over verschillende leerjaren heen groeperen (bv. in leerjaaroverschrijdende niveaugroepen) leidt in beperkte mate tot betere schoolse resultaten bij de betrokken kinderen. Het positieve effect van deze groeperingsvorm blijkt groter in studies met een betere wetenschappelijke kwaliteit.
• Cognitief begaafde kinderen groeperen in aparte klassen of groepen die specifiek voor hen worden ingericht blijkt een matig positief effect te hebben op hun schoolse prestaties. Al moet gezegd dat deze laatste conclusie gebaseerd is op een beperkt aantal studies, waarvan een groot deel van bedenkelijke wetenschappelijke kwaliteit.

In hetzelfde onderzoek gingen de auteurs eveneens het effect na van verschillende vormen van versnellen op het schools presteren van kinderen. Daarvoor brachten ze de resultaten van 125 studies samen in één meta-analyse. Uit hun analyse bleek het volgende:

• Versnelde leerlingen halen gemiddeld aanzienlijk betere schoolresultaten dan hun niet-versnelde leeftijdsgenoten.
• Versnelde leerlingen halen gemiddeld dezelfde resultaten als hun niet-versnelde, oudere medeleerlingen.
• Het positieve effect van versnellen blijkt vergelijkbaar over de verschillende vormen van versnellen heen (bv. vervroegde instap, jaar overslaan, compacting).

De auteurs besluiten hun onderzoek als volgt:

“Stanley (2000, p. 221) said that education should ‘avoid trying to teach students what they already know.’ Based on the nearly century’s worth of research findings presented here, we believe that the data clearly suggest that ability grouping and acceleration are two such strategies for achieving this goal.” (Steenbergen-Hu et al., 2016, p. 893)

Steenbergen-Hu, S., Makel, M., & Olszewski-Kubilius, P. (2016). What one hundred years of research says about ability-grouping and acceleration: Findings of two second-order meta-analysis. Review of Educational Research, 86(4), 849-899.