Creativiteit, verbeeldingskracht en concrete communicatie lijken moeilijk te verbinden met elkaar. We ervaren de werkelijkheid verschillend en kijken er dan ook anders naar. Mijn verbeelding is dan ook compleet anders dan die van jou. Samen kijken we naar kunst en de werkelijkheid. Traag, niet snel zappend van beeld naar beeld, maar met de nodige nieuwsgierigheid. Dat zijn meteen twee belangrijke ingrediënten van een creatieve praktijk. 

Daar schuilt echter een moeilijkheid om te komen tot de onvoorwaardelijke creativiteit, waar we allemaal deugd van hebben. Want hoe concreter een opdracht met stappenplan incluis, hoe meer creativiteit gefnuikt wordt. Het is dus zowel voor het kind als de begeleider een evenwichtsoefening.
Want creatief en expressief werken vertrekt steevast vanuit prikkels, waarbij je een bepaald gevoel weer kan omzetten in een kunstwerk of een toneelstuk bijvoorbeeld. 

De begeleider zet dan ook in op de bijzondere creatieve gewaarwordingen van ieder kind persoonlijk. Vooraf is er een gesprek met de ouders om af te toetsen wat het kind leuk vind en vooraf aan een kamp is er een een kennismaking gepland. 

Op die manier leert het kind de begeleider kennen en de omgeving waar het grootse deel van de activiteiten door zal gaan. In deze unieke een op een setting wordt er gewerkt met het geprefereerde materiaal van het kind en kunnen er al grenzen afgetast worden. 

Op die manier kan creativiteit net bepaalde zintuigen gaan prikkelen en andere zintuigen net weer minder stimuleren. Via deze weg worden de kinderen nog meer in hun eigen kracht gezet. 

Als begeleider geef je dus bepaalde prikkels, zoek je naar specifieke materialen en de juiste technieken die bij het kind passen. Belangrijk is wel dat de begeleider de prikkels een vorm van voorspelbaarheid geeft, waardoor het kind er een bepaalde graad van controle over heeft, net genoeg voor een houvast. 

Zo is het uiteraard zoeken naar de gepaste hoeveelheid prikkels. Op die manier wordt ingezet op hyperfocus, waardoor je volledig in flow gaat en even de tijd vergeet. Wanneer flow, mindset, controle en onvoorspelbaarheid in balans zijn, ontstaan er interessante creatieve uitspattingen en hersenspinsels.

Talentenfluisteren of talentenspotter, fijne woorden om te beschrijven dat iemand talenten ziet en ze als voeding terugggeeft aan kinderen. Het is dan ook interessant om ook bij creativiteit te vertrekken vanuit het talentenverhaal. Talenten niet als in ‘goed kunnen’, maar in graag doen en genieten. Als in een activiteit dat je graag doet of een materiaal waar je graag met werkt.

Er is concreet ruimte en tijd om te luisteren naar het kind en te kijken naar elke kleine creatieve stap die gezet wordt. Door het positieve te benoemen en te kijken met een talentenbril, kan je even van het hoofd naar het gevoel gaan.

Door kleine stapjes te benoemen vanuit talent, kunnen ze ook ingezet worden wanneer het moeizamer gaat. Onlangs kwam er een jongen met de dubbele diagnose ‘autisme’ en ‘ADHD’ in een belevingsatelier. Op een bepaald moment gaf het kind aan, dat hij te enthousiast werd om nog echt de focus te leggen op maken. Op dat moment trok de begeleider de kaart van het talent ‘Bewuste beweger’, door veel te bewegen ervaart hij een optimale verbinding tussen hoofd en lichaam.

Ze bewogen samen al kleiend rond de tafel en liepen door de ruimte. Net door te bewegen kwam de focus weer in het ‘nu’ en kon hij als architect terug bouwen aan zijn huis in klei. Er kwam focus en de talenten ‘ Momentgenieter’, wanneer hij in het moment is ervaart hij geen stress meer en ‘Creatieve maker’, hij kon echt opnieuw doorgaan tot het af.   Talenten in actie, bovendien begon het kind te vertellen uit zijn verbeelding waardoor hij helemaal opging in zijn werk. Ze werden als hefboom ingezet om terug even te ontprikkelen.

Als begeleider is het belangrijk om aan te voelen hoe elk kind van zijn of haar hoofd naar het lichaam kan gaan. Ik had ook een meisje met autisme op bezoek tijdens een kunstkamp. Een op een werkte het prima, maar met één ander kindje bij ging het moeizaam om zich uit te drukken. Op dat moment vertrekt de begeleider wel van stapjes en vraagjes. De opdracht was om een landschap te tekenen. We hadden het al gehad over de verschillende elementen van een landschap en landschapsschilderkunst besnuffeld. 

Het ging echter heel moeizaam. De begeleider begon dan vraagjes te stellen zoals ‘Als ik door jouw landschap wandel, wat zie ik dan’ of  ‘Welk schoeisel moet ik aantrekken als ik jou kom bezoeken’. En op die manier kreeg de begeleider dan toch connectie met het kind en het werk. Je kon er met slippers rondlopen in roze bergen, maar moest opletten van wilde bergwezens. Ze begon plannen te maken hoe we samen haar eiland zouden bereiken en wat we dan precies konden doen, de planmaker in actie.

Op die manier werkt talent ook als ontprikkeling en hefboom, om terug van het hoofd naar het gevoel te gaan. Want creativiteit zit net verweven in het maken met een gevoel. In voelen wat je wil duidelijk maken, het aanraken van materialen en ervaren met je zintuigen.

Creativiteit, het is een interessante invalshoek om talenten te leren inzetten als hefboom. Ook in andere dagelijkse situaties. Wanneer talent zich toont, zie je fonkelende ogen.

Creativiteit en talent laat kinderen groeien in authenticiteit en veerkracht, waardoor ze kiezen voor hun persoonlijk pad en kleur.

Meike Janssens

Kunstnavigator, Creanaut en Talentontdekker bij Creanaut

Kunstwetenschapper, cultuureducator, kindertalentenfluisteraar

Volgens de theorie en onderbouwde methode van Luk Dewulf en Els Pronk 

Publicatie in Sterk! In Autisme – tijdschrift van Autisme Centraal

https://creanaut.be/2019/11/02/creativiteit-als-talentenkompas/